ndsen zullen over het algemeen een grilliger rendementspatroon vertonen dan fondsen die kiezen voor aandelen van grotere ondernemingen.
Daarmee rekening houdend, bent u als belegger alweer een stap verder wanneer u een fonds beoordeelt op haar risicoprofiel. Wie nog verder wilt gaan, neemt ook eens een kijkje in de portefeuille van het fonds. Morningstar is de enige die u hierbij kan helpen aangezien geen enkele andere website de portefeuilles van de beleggingsfondsen vrij ter beschikking stelt. Daarbij streven we naar portefeuilles die maximum 3 maanden oud zijn zodat beleggers die hierop vertrouwen een keuze kunnen maken op basis van het werkelijke profiel van een beleggingsfonds. Drie maanden is voor de meeste portefeuilles nog niet oud en ruim voldoende voor beleggers die zelf een inschatting willen maken over hoe een fonds in de toekomst zal presteren. Een glazen bol hebben we natuurlijk niet, en veel hangt af van hoe de fondsbeheerder op bepaalde marktomstandigheden zal reageren (of niet reageren). Toch biedt de portefeuille in combinatie met de strategie van het fonds een goede eerste indruk van de risico’s die begraven liggen in de portefeuille.
Een geconcentreerde portefeuille
Een fonds waarvan de portefeuille bestaat uit een beperkt aantal aandelen, kan bijzonder geschaad worden door een foute beslissing van zijn beheerder. Als een van de aandelen in zo’n geconcentreerde portefeuille in de problemen komt, kan dit het rendement bijzonder negatief beïnvloeden. U dient zich bewust zijn van het concentratierisico, maar het is volgens ons niet noodzakelijk een reden om een fonds niet te kopen. Een geconcentreerde portefeuille toont de overtuiging van de beheerder en uiteindelijk betaalt u toch voor die expertise?
Bij Morningstar hebben we enkele fondsen in onze selectie die een zeer beperkt aantal posities aanhouden. Zo kreeg het fonds Comgest Europe met 31 aandelen in de portefeuille een Elite (beste) rating. Het ervaren beheersteam kiest voor ondernemingen met een sterke balans en een dominante positie binnen hun sector. De langetermijnvisie vertaalt zich in een lager dan gemiddeld risicoprofiel ten opzichte van soortgelijke fondsen dankzij een lage standaard deviatie en een laag Morningstar Risico. (zie deel 1)
Een interessante maatstaf voor de concentratie van een portefeuille, is het procentuele gedeelte van het vermogen dat het fonds belegt in de tien belangrijkste posities. In combinatie met het totale aantal aandelen- en obligatieposities krijgt u zo een goed beeld van de dominantie van de top-10 beleggingen.
Sectorconcentratie
Een andere vorm van portefeuillerisico kan het gevolg van een sterke concentratie in een bepaalde sector. Een sectorfonds is daarbij het summum: zo’n fonds belegt immers enkel en alleen in ondernemingen binnen één bepaalde sector. Het risico dat met zulke fondsen gepaard gaat, wordt des te groter wanneer het fonds belegt in een cyclische sector zoals bijvoorbeeld technologie. Iedereen weet wat er rond de eeuwwisseling gebeurde met pure technologiefondsen. Ook fondsen, zoals het Ohra Aandelen fonds, die tijdens die periode een grotere positie hielden in technologie gerelateerde waarden, lieten het afweten en hadden heel wat moeite om die verliezen goed te maken.
Er zijn maar weinig beleggers die warm lopen voor sectorfondsen en ook bij Morningstar geven we lange termijnbeleggers meestal de raad om te kiezen voor een meer gespreid beleggingsfonds waarbij de fondsmanager zijn overtuiging kan uitspelen. Uiteindelijk betaalt u daarvoor toch de beheersvergoeding.
Landen- of Regioconcentratie
Een derde vorm van concentratie schuilt in individuele landen of regio’s. Daarbij is het in het bijzonder opletten voor meer risicovolle landen, met name in opkomende markten. Over de afgelopen tien jaar hebben ze het zeker niet slecht gedaan en na het dipje (of zeg maar dip) van vorig jaar, prijken ze alweer bovenaan de tabelletjes. Toch is het belangrijk dat beleggers rekening houden met het feit dat er een tijd is van komen en een tijd van gaan. Mochten deze landen het laten afweten, dan zullen ook wereldwijd gespreide fondsen met een belangrijke portie in opkomende markten geraakt worden.
Portefeuillerisico’s bij obligatiefondsen
De voorbeelden hierboven hebben betrekking op aandelenfondsen, maar ook obligatiefondsen hebben te maken met soortgelijke portefeuillerisico’s. Tot voor de val van Bear Stearns en later Lehman Brothers als gevolg van de toxische activa, genoten hoogrentende obligatiefondsen (high yield) en fondsen die belegden in obligaties uit opkomende markten (emerging market bonds) van de steeds stijgende markten. Het feit dat deze fondsen beleggen in obligaties van minder goede kwaliteit heeft hen lelijk geschaad tijdens de kredietcrisis. Het is met andere woorden belangrijk om ook de portefeuille van obligatiefondsen onder de loep te nemen en te kijken of hierin geen belangrijke concentratierisico’s vervat zitten die in de toekomst het rendement van het fonds in gevaar zouden kunnen brengen.
Operationele risico’s
De operationele eigenschappen van beleggingsfondsen kunnen een belangrijke invloed hebben op de wijze waarop een beleggingsfonds wordt beheerd. Een van de belangrijkste operationele risico’s bij actief beheerde beleggingsfondsen is het vertrek van de fondsmanager. Vaak weten beleggers niet wie hun geld beheert en ook in het prospectus of het jaarverslag wordt dit zelden of nooit vermeld. Bij Morningstar proberen we de effectieve beheerders in kaart te brengen door de fondshuizen hier expliciet naar te vragen. Spijtig genoeg spreekt een aantal fondshuizen nog steeds van ‘beheersteams’ al is dat zelden het geval. Een van de uitzonderingen is Dexia, waarbij de obligatiefondsen bijvoorbeeld beheerd worden door alle leden van het obligatieteam, al is de individuele bijdrage aan het totale proces niet onbelangrijk. Bij Petercam is elke beheerder dan weer verantwoordelijk voor de implementatie van zijn strategie en visie in elk van de fondsen. Door deze fondsen systematisch te screenen bij het toewijzen van de kwalitatieve rating, helpen de Morningstar analisten de data – die ook op onze website terug te vinden is – te verbeteren.
Een ander issue waar beleggers vaker dan nodig mee af te rekenen krijgen, zijn stijgende kosten. Met name na de huidige terugval in het beheerde vermogen van beleggingsfondsen, kunnen de kosten – die nu gespreid moeten worden over minder vermogen – sterk oplopen. Hiervoor is het opletten en wanneer de kosten uit de hand dreigen te lopen, is het tijd om uw positie in zo’n beleggingsfonds nog eens te bekijken. Die kosten worden namelijk rechtstreeks van het behaalde rendement afgetrokken zonder dat u hier zicht op heeft. De totale kostenratio (TKR of TER – Total Expense Ratio) kan u hierbij alvast helpen.
Hoe brengt u de risico’s in uw portefeuille in kaart?
Er zijn verschillende manieren waarop u de fondsen in uw portefeuille tegen het licht kunt houden. Op de Morningstar website kunt u elk fonds terugvinden dat verkrijgbaar is voor particulieren in België. Zoals u vorige week kon lezen vindt u onder de tab ‘Rating & Risico’ een overzicht van de verschillende kwantitatieve risicomaatstaven (standaarddeviatie, Morningstar Risk en Sharpe ratio).
Voor een diepere analyse van de risico’s die in de portefeuille van het fonds vervat zitten, kunt u kijken onder de tab “Portefeuille”. Daar ziet u hoe het fonds zich positioneert ten opzichte van soortgelijke fondsen met betrekking tot sector en landen/regioconcentratie. Om beleggers nog beter te helpen met het nemen van beleggingsbeslissingen startte Morningstar begin dit jaar met haar eigen kwalitatieve rating. Daarbij worden fondsen van verschillende kanten bekeken: de fondsbeheerder en zijn team, het fondshuis, het proces en de portefeuille, het rendement en tot slot de kosten die in rekening gebracht worden. In het rapport leest u ook wat de belangrijkste risico’s zijn voor de toekomstige prestaties van het fonds en hoe het fonds het best gebruikt wordt in de portefeuille van een belegger. Sommige fondsen zijn namelijk beter geschikt als basis voor de portefeuille, terwijl andere meer geconcentreerde beleggingsfondsen eerder helpen bij het uitspelen van een bepaalde overtuiging over wat de toekomst zal brengen.
Dat laatste is belangrijk. Bekijk fondsen niet apart maar in het kader van uw portefeuille. Terwijl een bepaald fonds op zichzelf bijzonder risicovol lijkt, kan het voor sommige portefeuilles prima werken ter diversificatie. Een wereldwijd gespreide portefeuille die nauwelijks belegt in financiële waarden kan zo bijvoorbeeld aangevuld worden met een sectorfonds dat enkel en alleen belegt in aandelen van banken en verzekeringsmaatschappijen. En geef toe, op zichzelf had u nooit belegd in dit fonds, maar nu helpt het uw portefeuille te balanceren. Op dezelfde wijze kan een emerging market fonds (opkomende markten) u een meer Europese portefeuille helpen diversifiëren. De Morningstar Portefeuille en X-Ray zijn daarbij handige tools die uw portefeuille nog nauwkeuriger doorlichten en zo een totaalbeeld geven van hoe aandelen en beleggingsfondsen samenwerken in uw hele portefeuille.
Tot slot, het is belangrijk te beseffen dat zelfs de beste fondsbeheerders wel eens een dipje hebben en beleggingsbeslissingen maken die ongunstig uitpakken. Zo bevestigde Morningstar recentelijk de “Elite” (beste) rating voor het fonds Petercam Bonds EUR al was vorig jaar niet bepaald het meest succesvolle jaar. Toch blijven we geloven in de sterktes van het obligatieteam. Als belegger is het aan te raden ook een langere termijnvisie te nemen, u niet te veel te laten leiden door de korte termijn en uw huiswerk grondig te maken. Zo kunt u met enige zekerheid de risico’s inschatten en weet u wat u van een beleggingsfonds over de lange termijn mag verwachten.
