ESG: zijn uitsluitingen op hun retour?

Nu is bedrijven uitsluiten slechts één van de vele manieren om duurzaam te beleggen. Daarbij is het doel van dat soort fondsen om vergelijkbare financiële resultaten te halen als de concurrentie en tegelijkertijd positief te scoren op ESG-gebied.

De laatste tijd denken sommige beleggers echter twee keer na voordat ze meegaan met dit soort uitsluitingscriteria. Zo besloot Parnassus Investments onlangs om te stoppen met het uitsluiten van investeringen in onder andere kernenergie, alcohol en wapens.
Die beslissing beïnvloedt tientallen bedrijven. Parnassus, [een duurzame Amerikaanse vermogensbeheerder, red.] beheert voor beleggingsfonds Parnassus Core Equity (PRBLX) $30 miljard en runt ook nog andere grote, duurzame fondsen.

Andere duurzame beleggers hebben vergelijkbare stappen gezet. Maar tegelijkertijd is investeringen uitsluiten nog altijd een springlevend fenomeen onder Europese beleggers – bijvoorbeeld zij die op zoek zijn naar een fossielvrije portefeuille. En zo zijn er meer: aandelen van bedrijven die betrokken zijn bij de productie van of het aanbieden van pornografie, gokactiviteiten en tabak heten niet voor niks sin stocks, ofwel zondige aandelen. Die blijven voor veel beleggers een mijnenveld. 

Waar komen uitsluitingen vandaan?

Uitsluitingen zijn bedacht in een tijd waarin er veel minder informatie beschikbaar was over bedrijven dan nu. Naarmate die situatie verbeterde, werd het instellen van een drempelwaarde populair: kijken naar het percentage van de omzet dat afkomstig is van een bepaald controversieel product.

Inmiddels is er een overvloedige hoeveelheid data binnen bereik over allerhande ESG-factoren. Zoals over hoeveel broeikasgassen een bedrijf direct of indirect uitstoot en hoe het presteert op het thema ‘discriminatie op de werkplek’: krijgen werknemers gelijke kansen, ongeacht hun kleur, geslacht, religie, leeftijd of handicap? Voor actieve fondsbeheerders is het door al deze informatie makkelijker geworden om bedrijven te vinden die het zelf zou definiëren als ‘goede bedrijven’ en hoeven zij geen bedrijven meer uit te sluiten.

Parnassus voerde naar zeggen "tientallen gesprekken" over uitsluitingen en ontdekte dat de meeste mensen die niet langer beschouwen als de basis van duurzaam beleggen, zegt Marian Macindoe, die verantwoordelijk is voor de duurzame beleggingsstrategie van Parnassus. Dus schrapte de vermogensbeheerder passages over uitsluitingen uit de prospectus en plaatste zij aandelen die het voorheen zou hebben uitgesloten op een "waarschuwingslijst".

Een analist die een bepaald aandeel heel graag wil opnemen, kan daarvoor gaan lobbyen bij Marian Macindoe en ook bij Parnassus' Chief Investment Officer Todd Ahlsten met het verzoek om die onderneming van de lijst te schrappen. Bedrijven kunnen ook van de lijst worden afgehaald als hun producten veranderd zijn of als ze de risico’s die dat product met zich meebrengt beter beheren dan hun concurrenten.

Morningstar-analist Stephen Welch schrijft: "Uitsluitingen afschaffen, zal de manier waarop fondsen beheerd worden niet wezenlijk beïnvloeden. Het wil niet zeggen dat [Parnassus] opeens gaat investeren in, zeg, tabaksfabrikanten. Maar het zou wél kunnen instappen bij een bedrijf dat meer dan 10% van zijn omzet uit een sector haalt die eerder uitgesloten werd - zolang die geen risico vormen voor de kernactiviteiten van dat bedrijf (10% was de oude drempelwaarde). Dat zou bijvoorbeeld een investering kunnen zijn in een olieconcern dat actief werkt aan het verminderen van zijn CO₂uitstoot, al dan door die beter te meten en te analyseren."

Calvert Research & Management, dat onderdeel uitmaakt van Morgan Stanley en een andere grote speler op het gebied van duurzaam beleggen, stopte al voor 2015 met uitsluitingen. Dat deed het deels omdat het toegang kreeg tot meer data over bedrijven, waardoor het makkelijker werd om die te analyseren en te bepalen welke activiteiten financieel relevant zijn.

Denk bijvoorbeeld aan bedrijven die alcohol produceren. "Dat geeft te denken vanwege de gezondheids- en veiligheidsrisico's voor gebruikers ervan. Maar we hebben ook gezien dat dit soort bedrijven hun activiteiten (deels) verschuiven naar dranken, weg van alcohol. Zoiets is financieel relevant," zegt Helen Mbugua, hoofd research bij Calvert. Veel bedrijven passen bovendien niet in één categorie, zoals conglomeraten met uiteenlopende activiteiten.

Katherine Collins, portfoliomanager van Putnam Sustainable Leaders, sluit geen bedrijven uit. "Als je een actieve beheerder bent, is het je werk om voortdurend 99% van het beleggingsuniversum uit te sluiten. We wilden al onze investeringen aan datzelfde rigoureuze selectieproces onderwerpen." Zo sluit Collins fossiele energieconcerns niet automatisch uit, maar "blijven we onderzoek doen en voldoen deze bedrijven niet aan de criteria die wij stellen aan duurzaam leiderschap of duurzame oplossingen. Ik hoop dat ze daar ooit wél aan voldoen en willen druk op ze blijven uitoefenen."

Wat de norm is, verandert immers voortdurend. Neem kernenergie. Dat is nu door de Europese Unie geclassificeerd als een groene investering. Sommige bedrijven zitten in een transitie, zoals nutsbedrijven die fossiele brandstoffen verbranden, maar tegelijkertijd investeren in duurzaam opgewekte energie. Zoals NextEra Energy. Dat is echt een krachtpatser waar het gaat over het opwekken van groene energie, dat óók gebruik maakt van fossiele brandstoffen. 

Welke beleggers blijven uitsluitingen waarderen?

1. Gelovige beleggers. Ave Maria Funds vermijdt bijvoorbeeld investeringen "die in strijd zijn met de kernwaarden en principes van de Rooms-Katholieke Kerk." Veel katholieke beleggers laten zich leiden door de zogenaamde Bishops List. Voorbeeld twee zijn zogeheten sharia-fondsen [bedoeld voor moslims die zich aan de principes van de sharia willen houden, de islamitische wetten, red.]. Zij investeren bijvoorbeeld niet in banken [omdat die rente als haram beschouwt, zondig, red.].

2. Europese beleggers. Zij zijn altijd al voorstander geweest van uitsluitingen en zullen er in de toekomst waarschijnlijk nog meer van gaan houden. Dat komt omdat de EU de strijd heeft aangeboden tegen greenwashing —het fenomeen dat fondsen hun duurzaamheidsgehalte overdrijven — en strengere regels heeft ingevoerd met betrekking tot het openbaar maken [van data die hun duurzaamheidsgehalte bewijzen, red.] en de inzet van valide meetmethodes. Een Amerikaanse belegger die ook portefeuilles voor Europeanen beheert "zal dus worden teruggeduwd in de richting van uitsluitingen," zegt Mary Jane McQuillen, fondsbeheerder van ClearBridge Sustainability Leaders.

Uitsluitingen worden inderdaad verplicht in België, Nederland, Zwitserland en Ierland: deze landen verbieden investeringen in controversiële wapens. En Noorse fondsbeheerders mogen niet investeren in aandelen die op de zwarte lijst staan van het Noorse staatsinvesteringsfonds.

"Europese klanten accepteren uitsluitingen vaker," zegt Lindsey Stewart, die bij Morningstar Sustainalytics directeur is van de afdeling die onderzoek doet naar stewardship en beleid daarover. "Het is relatief eenvoudig om zo als fonds in aanmerking te komen voor de zogeheten Artikel 8-classificering", bedoeld voor duurzame fondsen.

3. Indexbeleggers. Lees daarover hier meer. Er zijn verschillende manieren om te indexbeleggen. Zo kun je beleggen in een ETF die 100% passief een index volgt of kiezen voor een fonds dat juist zijn eigen selectie maakt van die index. Morningstar heeft een tool ontwikkeld, waarmee beleggers op basis van hun persoonlijke voorkeuren een fonds kunnen kiezen.

De tool werkt zo dat je rechtstreeks investeert in de componenten van een index via een aparte rekening en geassisteerd door een financieel adviseur. Deze strategie biedt beleggers meer flexibiliteit, bijvoorbeeld om dividendbelasting terug te vragen of bepaalde beleggingen uit te sluiten die niet overeenkomen met hun waarden of qua risico niet voldoen aan hun beleggingsdoelen.

4. Beleggers die niet in fossiele brandstoffen willen investeren. Deze beleggingsstrategie wordt steeds populairder, nu de overgang naar duurzame energie op stoom komt. Sommige beleggers die voor hun pensioen beleggen, willen bijvoorbeeld fossiele brandstoffen vermijden, omdat de gevolgen van klimaatverandering—zoals extreme hitte, tekort aan drinkwater, bosbranden en overstromingen—risico's met zich meebrengen die de wereldeconomie kunnen destabiliseren en daarmee hun investeringen.

Hoe vind je fondsen en ETF's die uitsluitingen toepassen?

Als je op zoek bent naar fondsen die niet beleggen in fossiele brandstoffen, kun je de website van aandeelhoudersorganisatie As You Sow raadplegen. Deze site beoordeelt ook fondsen die bedrijven in portefeuille hebben die de fossiele energie-industrie financieren of verzekeren.

Als je fondsen wilt onderzoeken die andere uitsluitingen volgen: op deze website, beheerd door As You Sow, staan lijsten van fondsen die bepaalde productcategorieën uitsluiten. Dan kom je bijvoorbeeld uit bij fondsen die niet in wapens willen investeren, niet in gevangenissen of niet in tabaksfabrikanten.

Als je een specifiek beleggingsfonds of ETF in gedachten hebt, kun je ook op de sectie Duurzaamheid klikken, op de Morningstar-pagina van het bewuste fonds. Ook is op de fondspagina te zien hoe een fonds scoort ten opzichte van zijn concurrenten op het gebied van thema's als steenkool of tabak.

Eventide Large Cap Focus werkt bijvoorbeeld met een beleggingsadviseur die een religieuze achtergrond heeft en aandelen van bedrijven uitsluit waarvan de waarden niet bij die van hen passen. Er wordt helemaal niet belegd in bedrijven die actief zijn in de productie van alcohol of tabak en in de gok- en porno-industrie. 

Zijn uitsluitingen een blijvertje?

Alison Bevilacqua, hoofd verantwoord beleggen bij 1919 Investment Counsel, gelooft dat beleggers uitsluitingen "nu te onnauwkeurig kunnen vinden. Naarmate het onderzoek naar en de systematische kennis [over het duurzaamheidsgehalte van een bedrijf] blijven verbeteren, zijn beleggers steeds meer geïnteresseerd in het hele verhaal erachter."

Paul Herman, CEO van beleggingsadviseur HIP Investor, voegt toe: "Van uitsluitingen bewegen we in de richting van drempelwaarden, naar een wereld die steeds meer data-gedreven en daarbij naar het daadwerkelijke gedrag kijkt van bedrijven op thema’s die in de toekomst een risico kunnen vormen. Die thema’s kunnen variëren van hoeveel broeikasgassen een bedrijf uitstoot tot hoe divers zijn personeelsbestand is of wat de werkelijke impact is van een product tijdens zijn hele levenscyclus. Dat is de richting die we potentieel op gaan."

Vertaling door Rentsje de Gruyter