Een drijvende LNG-fabriek werd in 2022 afgeleverd in de Groningse Eemshaven om Europa te voorzien van LNG dat met tankers van overzee wordt aangevoerd.
Europa heeft zeer voortvarend gehandeld toen dit jaar duidelijk werd dat er een energiecrisis dreigde door problemen met de gasleveranties. Om te beginnen zetten Europeanen massaal de verwarming lager en de industrie keek waar ze kon besparen. Dat leidde meteen al tot een 24% lager vraag naar gas in november, vergeleken met het gemiddelde van de afgelopen vijf jaar.
De eerste echt koude weken in december 2022 die we achter de rug hebben, vormden een nieuwe test voor de vraagzijde. De gasopslagen werden aangesproken - daar zijn ze immers voor - waardoor de gemiddelde Europese vullingsgraad daalde van 96% naar 88%. Dat is zeker niet alarmerend, maar het geeft wel aan welke invloed onverwacht koude omstandigheden, al is het maar een kortdurende periode, kunnen hebben op de totale opgeslagen hoeveelheid gas.
Onderstaande weergave laat zien hoe het er in de Europese landen voorstaat met de gasvoorraden voor de komende tijd:
De gasopslagen zijn voor deze winter afdoende gevuld dankzij daadkrachtig inkopen en een vraag die omlaag ging zonder dat daar drastische maatregelen of overheidingrijpen voor nodig was. "Consumenten hebben hun gedrag aangepast vanwege de hoge kosten van gas en doordat er aanhoudend wordt gesproken over een dreigende recessie. Dat maakt consumenten terughoudend", zegt Davide Tabarelli, president van NE Nomisma Energia, een private Italiaanse energie-denktank. "Het was simpelweg besparingsgedrag van consumenten. Dat was op eigen initiatief, niet omdat de overheid rantsoenering heeft opgelegd. Dat kan alleen gebeuren als de voorraden zo ver opraken dat niet meer genoeg is voor het verbruik van een gemiddelde volle dag."
Maar bijna-volle gasopslagen bieden geen garantie om er warmpjes bij te zitten in de komende maanden. De gasopslagen zijn bedoel om pieken in de vraag op te vangen, niet om uit te putten voor dagelijks gebruik. De totale opslagcapaciteit in Europa is nog niet eens voldoende voor een halve winter, niet om het volledige verbruik in een hele winter af te dekken.
Ondertussen zijn de gasprijzen de afgelopen maand opgeveerd van €93 naar €136 per megawattuur, blijkt uit gegevens van TTF. "Hoogstwaarschijnlijk zijn de prijzen opgedreven door het koude weer, dat naar verwachting nog wel even zal aanhouden, maar niet uitsluitend", vertelde energie- en geopolitiek expert Dr. Thomas Wilfred O'Donnell aan Morningstar. "De data laten zien dat wind- en zonne-energie over het algemeen echt onder de basislijn liggen. Dat betekent dat datgene wat is verbrand om elektriciteit op te wekken, voornamelijk aardgas en steenkool was."
Dit maakt 2023 anders
Het succes van Europa bij het verminderen van zijn afhankelijkheid van Russische gas in 2022 en het vullen van gasopslag voor deze winter is indrukwekkend, maar om deze prestatie volgend jaar te herhalen zal moeilijker zijn: “De huidige voorraden zijn vrijwel allemaal met Russisch gas aangelegd, en dat zal volgend jaar niet meer beschikbaar zijn”, waarschuwt Tabarelli. "In die situatie zal het erg moeilijk zijn om in oktober 2023 de voorraden volledig gevuld te hebben. Dit is een serieus probleem."
"Er zijn twee fundamentele aspecten", zegt O'Donnell: "Het eerste is de capaciteit van Europa om gas te importeren. Op dit vlak zal de bouw van nieuwe LNG-terminals om zo snel mogelijk in gebruik te nemen cruciaal zijn. De bestaande projecten die in aanbouw zijn, zullen zeker niet genoeg als je beseft hoeveel er door Nord Stream 1 heen stroomde. De importcapaciteit van Europa zal deze winter of de volgende winter niet significant veranderen.”
“Het tweede gaat om wat er beschikbaar is op de wereldmarkt; waar we het gas vandaan kunnen halen. Vanuit dit oogpunt zijn er weinig projecten op internationaal niveau, dus zullen hogere prijzen in Europa nodig zijn om gasstromen uit Azië aan te trekken.”
Als de winter in Europa voorbij is, kan de noodzaak om de gasreserves aan te vullen ertoe leiden dat de seizoensgebonden vraag naar aardgas stijgt. Dat kan de prijzen voor de zomer opdrijven, vooral als China zijn economie in de eerste helft van 2023 heropent en de gasproductie elders niet substantieel wordt verhoogd.
Recessies aan beide zijden van de Atlantische Oceaan zouden een verzachtende factor kunnen worden bij het terugdringen van de vraag naar energie, maar niet voldoende om de prijzen weer op het vooroorlogse niveau te brengen. Deze mix zal zorgen voor grote prijsvolatiliteit en onzekerheid op de gasmarkt in 2023. O'Donnell neemt geen blad voor de mond over wat hij kan verwachten: "Naar alle waarschijnlijkheid zal volgend jaar erger zijn dan dit jaar.".
Geen game changers tot 2026
"Eerlijk gezegd zie ik geen echte verandering in de dynamiek van de markt tot 2026-2027, wanneer ten minste 3 grote projecten gereed zullen zijn in de VS en in het Noorden van Qatar. Als die op volle capaciteit werken, zou al het Russische gas echt vervangen kunnen worden”, legt O'Donnell uit. Europa heeft volgens hem nu te maken met "een echte energieoorlog".
Het Kremlin is op twee fronten betrokken en voert twee oorlogen: een op de grond in Oekraïne en een andere op energiegebied in West-Europa. "Dit is het gebied waar Poetin Europa echt kan kwetsen en dat weet hij natuurlijk. Aan de andere kant denkt aan Europese kant niemand serieus na over herziening van de sancties, dus ik zie voorlopig geen mogelijke stap terug”, zegt O'Donnell.
“Op de korte termijn heeft Rusland een enorm hefboomeffect. Op de lange termijn is er genoeg gas in de wereld, in de VS, Qatar, Australië, maar ook in Latijns-Amerika en Afrika. We hebben de technologie, dus het kan worden gedaan. Het Westen moet beslissen of dit is wat we willen en of we ons daar voor de lange termijn voor willen inzetten, zelfs als we tegelijkertijd hernieuwbare energiebronnen ontwikkelen.'' Als Europa zijn huiswerk goed doet, dan kan op de lange termijn "Rusland misschien wel irrelevant worden".
