De politie inval bij DWS eerder dit jaar was een wake-up call voor de hele asset management industrie. Daardoor wachten asset managers niet langer op wet- en regelgeving voor ontwerp, uitvoering en governance van hun ESG producten; ze gaan daar zelf mee aan de slag. Daar was de inval dus in elk geval goed voor. Laten we eens kijken naar hoe de gebeurtenissen zich ontvouwden en wat ze voor de toekomst betekenen.
De term greenwashing gaat terug tot de jaren tachtig en werd voor het eerst gebruikt door de latere Amerikaanse milieuactivist Jay Westerveld. Die had destijds kritiek op de praktijken van een vakantieoord in Fiji, dat het hergebruik van handdoeken om ecologische redenen aanmoedigde om de koraalriffen en het ecosysteem van het eiland te beschermen - en daar enorm uitbreidde. Praten ging hier volgens Westerveld niet hand in hand met doen.
Maar terug naar Frankfurt, Londen of New York en de financiële sector. Om te beginnen is er geen duidelijke definitie van greenwashing van financiële producten. Maar meer in het algemeen wordt de term gebruikt wanneer vermogensbeheerders opzettelijk duurzaamheidscriteria in hun producten overdrijven of verkeerd weergeven, of beleggers misleiden.
"Greenwashing levert problemen op voor de planeet als het geld niet naar activiteiten gaat die helpen bij het oplossen van milieuproblemen zoals klimaatverandering of sociale problemen zoals het verbeteren van arbeidsomstandigheden en toenemende ongelijkheid", zegt Hortense Bioy. Global Director Sustainability Research bij Morningstar. Andere termen zoals impactwashing of SDG-washing worden soms gebruikt, waarbij de laatste verwijst naar de Sustainable Development Goals (SDG's) van de Verenigde Naties.
Inval bij DWS
Het momenteel meest bekende geval van greenwashing in Europa is waarschijnlijk dat van DWS. Eind mei hebben officieren van justitie, de politie en de financiële toezichthouder BaFin de panden van Deutsche Bank en haar fondsdochter DWS doorzocht op verdenking van fraude met kapitaalinvesteringen. De toenmalige DWS-baas Asoka Wöhrmann moest aftreden en werd vervangen door Stefan Hoops, het vorige hoofd van de zakenbank bij Deutsche Bank.
Klokkenluider en voormalig DWS-duurzaamheidchef Desiree Fixler kreeg de bal aan het rollen in augustus 2021 toen ze publiekelijk haar bezorgdheid uitte over de duurzaamheidspraktijken van DWS na haar abrupte ontslag. Onderzoeken in de Verenigde Staten en Duitsland volgden. Ik sprak met Fixler in juni dit jaar. Ze trad in 2020 in dienst bij DWS en werd in maart 2021 door DWS ontslagen. Daarop volgde een juridisch geschil in de rechtbank van Frankfurt en Fixler verloor die rechtszaak.
Fixler was ingehuurd om de ESG-inspanningen van het fondshuis vooruit te helpen, maar stuitte naar eigen zeggen al snel op weerstand. Dat culmineerde in een ruzie over het jaarverslag van 2020. Volgens Fixler stond het bestuur erop om 459 miljard euro aan beheerd vermogen in het jaarverslag te rapporteren als ESG-geïntegreerd. DWS gebruikt deze term voor fondsen die bij de inwerkingtreding van de SFDR waren geclassificeerd als Artikel 6, dus fondsen die niet specifiek als duurzaam waren geclassificeerd volgens Artikel 8 of 9, maar die volgens DWS wel ESG informatie in acht namen. Volgens Fixler werd dat aantal flink opgeblazen. DWS liet twee e-mails met vragen van Morningstar over de beschuldigingen die Fixler heeft geuit, onbeantwoord.
De achtergrond bij deze zaak
Volgens Fixler gebruikte DWS de zogenaamde "ESG Engine", een tool die werd gevoed met gegevens en scores van MSCI, ISS en Morningstar Sustainalytics en gecombineerde informatie over duizenden bedrijven. Aan de hand van gewogen gemiddelden werd een score bepaald. Elke investering in het actieve platform kreeg een "Climate Risk Rating" van de hoogste klasse A tot F en een zogenaamde "Norm Controversy Rating", ook van A tot en met F.
Deze gegevens werden gebruikt door de portefeuillebeheerders van DWS. Volgens Fixler vond het bestuur dit afdoende om te spreken van ESG-integratie en dit als zodanig te presenteren in de beleggingsprospectussen.
En juist dit vermoeden van prospectusfraude bij DWS was aanleiding voor het parket van Frankfurt om eind mei met medewerking van toezichthouder BaFin de inval te doen. De procedure liep al sinds januari 2022. "Na onderzoek bleek dat, in tegenstelling tot de informatie in de verkoopprospectussen van DWS-fondsen, ESG-factoren eigenlijk alleen in een minderheid van de beleggingen werden meegenomen, maar niet in een groot aantal, ofwel "prospectusfraude", zei hoofdaanklager Nadja Niesen destijds.
Volgens Fixler bleek uit interne reviews in samenwerking met andere ESG-specialisten van DWS dat slechts een zeer klein deel van de portefeuillemanagers de beschikbare gegevens in de ESG-engine daadwerkelijk gebruikte en in hun beleggingsproces integreerde. Het cijfer van 459 miljard euro aan beheerd vermogen dat ESG integratie toepaste was volgens haar sterk overdreven. Een waarde tussen de 100 en 150 miljard euro was realistischer, zo schatte Fixler in.
Volgens Fixler beschikten de portefeuillemanagers over de relevante data en werden ze aangemoedigd om de ESG-informatie te integreren in hun beleggingsprocessen. "Maar het beschikbaar hebben van de gegevens is niet hetzelfde als het gebruiken ervan", merkt ze op. “Je misleidt beleggers als je hen vertelt dat er een verbeterd risicobeheer is, dat er een betere due diligence is omdat ze rekening houden met ESG-risico- en opportuniteitsfactoren, terwijl de meeste portfoliomanagers de beschikbare ESG-gegevens van de ESG-engine helemaal niet gebruiken. We weten niet hoe hoog dit aantal is".
Het systeem had ook andere tekortkomingen, zoals Fixler verder uitlegt. Zo was de ESG-engine verkeerd gekalibreerd. Wirecard kreeg bijvoorbeeld in juni 2020 de op één na beste ESG-rating voor goed ondernemingsbestuur, terwijl Amazon een F-rating kreeg vanwege de dreiging van boetes van toezichthouders. Bovendien werden de updates slechts om de zes weken gedaan, waardoor de portfoliomanagers moesten werken met verouderde data - als ze die al gebruikten.
Morningstar's beoordeling
Morningstar heeft naar aanleiding van de kwestie de Parent Pillar rating opnieuw beoordeeld en besloten om deze op Average te laten staan. “DWS gaat gebukt onder een verkoopgerichte bedrijfscultuur, problematisch en onstabiel leiderschap en de aanhoudende invloed van de door een crisis geteisterde Deutsche Bank. Maar het bedrijf heeft ook echte sterke punten in zijn brede fondsaanbod, beschikt over uitgebreide middelen en is erin geslaagd zijn beleggingsteams redelijk stabiel te houden, wat de fundamentele kracht van het bedrijf aantoont", aldus Morningstar's fondsanalist Natalia Wolfstetter.
Ondanks deze kwestie heeft het aandeel DWS zijn concurrenten dit jaar tot dusver verslagen, blijkt uit deze grafiek:
De aantijgingen van greenwashing waren een van de redenen voor het ontslag van CEO Asoka Wöhrmann in juni 2022. “Zijn geloofwaardigheid was al geschaad door het gebruik van privé-e-mails voor zakelijke doeleinden. Daarnaast had een grote betaling tussen hem en een klant, in de periode dat hij hoofd retailbanking bij Deutsche Bank was, vragen doen rijzen", vervolgt Wolfstetter.
Zijn opvolger, Stefan Hoops, is de zesde CEO in 10 jaar, wat volgens de analist de instabiliteit op het hoogste managementniveau onderstreept. Deze benoeming toont ook de aanhoudende invloed van het moederbedrijf, zelfs na de gedeeltelijke beursgang in 2018. Hoops heeft het grootste deel van zijn carrière bij Deutsche Bank doorgebracht, maar brengt geen ervaring mee in de fondsensector. "Ondanks al deze negatieve publiciteit en wankel leiderschap, is DWS erin geslaagd om redelijk stabiel te blijven. Het heeft ook stappen gezet in de richting van meer onafhankelijkheid", zegt Wolfstetter. De ESG commitment rating blijft ondertussen ongewijzigd op Basic.
Wat zijn de juridische consequenties?
Ondertussen gaat het onderzoek verder. "Helaas kan er op dit moment geen informatie worden gegeven over details, tussentijdse resultaten of mogelijke vervolgstappen van het onderzoek", liet senior officier van justitie Nadja Niesen medio augustus per e-mail aan Morningstar weten.
In een volgend artikel gaan we dieper in op de bredere juridische consequenties van deze zaak voor de hele fondsenindustrie. Greenwashing is een juridisch risico geworden voor fondshuizen en dat zet de sector op scherp.
