Terwijl de gebeurtenissen in de oorlog tussen Rusland en Oekraïne vorderen, vragen beleggers zich nu af of het haalbaar is om een einde te maken aan de Europese afhankelijkheid van Russisch gas. Voor alle duidelijkheid: we zien dit als een hoogst onwaarschijnlijk scenario, maar kijken naar hoe Europa zo'n enorme taak kan volbrengen, kan belangrijke inzichten bieden voor investeerders.
In 2021 vertegenwoordigde Rusland ongeveer 45% van de Europese gasinvoer en 40% van zijn totale gasverbruik, waarbij veel landen bijna volledig afhankelijk waren van Russisch gas. Het totale verbruik van Russisch gas door Europa in 2021 bedroeg ongeveer 155 miljard kubieke meter (bcm).
Het Internationaal Energie Agentschap (IEA) heeft onlangs een tienpuntenplan uitgebracht om Europa's afhankelijkheid van de Russische bevoorrading te verminderen. Sommige van zijn voorstellen zijn realistisch, maar andere niet. De beste opties op korte termijn zijn switchen naar vloeibaar aardgas (LNG) en overschakelen van gas naar steenkool. Dat resulteert in hoge financiële (ongeveer €200 miljard) en emissiegerelateerde kosten voor Europese consumenten. Andere opties vergen jaren van investeringen om werkbaar te kunnen worden.
Op zoek naar LNG
Het grootste en belangrijkste onderdeel van het plan is meer gebruik maken van vloeibaar aardgas, ofwel liquified natural gas (LNG), voornamelijk afkomstig uit de Verenigde Staten. We zien dit als realistisch omdat het een belangrijke voorzieningsbron is die relatief snel kan reageren door de wereldwijde leveringsstromen te verleggen om aan de vraag te voldoen.
Het IEA suggereert dat er ongeveer 30 bcm aan aanbod bij kankomen, maar het Noorse onderzoeksbureau Rystad heeft met 70 bcm een hogere raming, en dat is goed voor tussen de 19% en 45% van het huidige Russische aanbod.
De stopgezette certificering van de Nord Stream 2-pijpleiding scheelt ongeveer 40 miljard kubieke meter aan voorraad die anders in 2023 beschikbaar had kunnen zijn. Dat maakt de zaken nog ingewikkelder. Echter, aangezien de huidige gasprijzen een verstoring van de gasvoorziening lijken in te prijzen, denken we op dat een verstoring in de levering van Russisch gas dat via Oekraïne stroomt voor een periode van twee weken slechts een impact zou hebben van ongeveer 2 bcm. Die hoeveelheid kan gemakkelijk door andere bronnen worden opgevangen.
Opslagproblemen
Een ander realistisch voorstel is het verhogen van de hoeveelheid gas in de Europese opslag om een grotere buffer te bieden voor de winteropnames. Het IEA stelt voor 1 oktober 90% van de capaciteit voor, terwijl een voorstel van de Europese Commissie 80% is, vergeleken met 29% momenteel. Hoewel Gazprom naar schatting een derde van de gasopslag in Europa in handen heeft, dus waarschijnlijk het gebruik van Russisch gas, wordt in de plannen overwogen om nieuwe belastingen op te leggen aan energieleveranciers en de inkomsten te gebruiken om investeringen in capaciteit voor hernieuwbare energie te versnellen.
De rest van de IEA-voorstellen zien er naar onze mening uitdagender uit. Voor ongeveer 15 miljard euro aan gasimportcontracten van de EU met Gazprom lopen eind 2022 af. Hoewel het IEA lijkt te denken dat deze levering kan worden vervangen door een alternatieve bron, denken we nog steeds dat de beste bron waarschijnlijk LNG is. Het IEA roept ook op tot een versnelling van investeringen in wind, zon, bio-energie en kernenergie, evenals tot efficiëntieverbeteringen door het vervangen van gasboilers, het vragen van consumenten om te besparen en de energievoetafdruk van gebouwen te verbeteren.
Het probleem met deze voorstellen is dat de verwachte reductie voor elk vrij klein is, tussen 2 bcm en 13 bcm per jaar, wat betekent dat we meerdere voorstellen nodig hebben om zelfs maar in de buurt te komen van de hoeveelheid LNG die we anders nodig zouden hebben. Andere uitdagingen zijn onder meer het feit dat sommige landen, zoals Duitsland, kernenergie uitfaseren.
Komt King Coal terug?
In feite denken we dat de meest waarschijnlijke optie naast LNG een verschuiving naar kolengestookte opwekking is. Het IEA schat dat ongeveer 22 bcm (14% van het Russische aanbod) kan worden opgevangen door méér kolen, maar dat betekent dan wel tevens een hogere uitstoot van broeikasgassen.
De kosten van het gebruik van meer steenkool, evenals van LNG, zullen waarschijnlijk pijnlijk zijn voor Europese consumenten, aangezien de hogere kosten rechtstreeks aan hen worden doorberekend, waardoor regeringen moeten evalueren of ze enige vorm van financiële steun kunnen bieden (het IEA schat op ongeveer € 200 miljard nodig).