Aandelenbeleggers kunnen het best rationeel te werk gaan, dus beslissingen nemen op rationele gronden en goed geïnformeerd: vrij van emotie en sentimenten. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. In de praktijk blijkt de beslisvaardigheid van veel belegger sub-optimaal, omdat ze zich toch maar al te vaak laten leiden door sentimenten.
Dat kan tot problemen leiden, omdat irrationele besluitvorming in de meeste gevallen leidt tot verliezen. Dit zijn vier emotional biases waar beleggers zich bewust van moeten zijn, zodat ze kunnen voorkomen dat die hun beslissingen beïnvloeden.
Loss-Aversion Bias
Onderzoek heeft aangetoond dat beleggers meer pijn hebben van verliezen dan vreugde van de winsten die ze maken. Dat leidt ertoe dat beleggers zo'n beetje alles doen om die pijn niet te hoeven voelen en daarom verliezen proberen te vermijden; de zogeheten loss aversion. Het gevolg is vaak dat beleggers te lang vasthouden aan verliezers in de hoop dat die weer zullen herstellen, omdat je ten minste break-even wil spelen. Die wanhoop zorgt voor een irrationele beslissing die de verliezen verder laat oplopen.
Om loss aversion tegen te gaan is het beter om keuzes te maken op basis van fundamentele analyses en op feiten gebaseerde toekomstscenario's. Als een aandeel omlaag geduikeld is van bijvoorbeeld 100 naar 70 en de fair value in de niwue situatie is 50, dan is het beter om afscheid te nemen van dit aandeel en het verlies van 30 te pakken. Want vasthouden aan iets dat waarschijnlijk naar 50 gaat en dan blijven hopen dat het ooit weer 100 bereikt, is vaak ijdele hoop.
De andere kant van dit verloop is de keuze om te vroeg te verkopen, uit angst dat de papieren winst verloren gaat bij een plotse daling waar je te laat op reageert. Dan loop je verdere stijging mis. Ook daar geldt, baseer je op feitelijke en gedegen informatie om te beoordelen of een correctie op korte termijn waarschijnlijk is of niet.
Stel jezelf bij de beslissing over de verkoop van een winnaar daarom altijd de vraag: waarom wil je verkopen? Roep in herinnering wat je oorspronkelijke doelen waren toen je dit aandeel kocht. Als je alleen maar verkoopt uit emotie of paniek, dan gooi je wellicht potentiële verdere koerswinst weg.
Overconfidence Bias
Beleggers met te veel zelfvertrouwen - overconfident - denken dat ze het beter weten dan de markt en slimmer zijn dan andere beleggers. Veel beleggers overschatten hun eigen kunnen en dat kan te hoge verwachtingen voor het rendement en te lage inschatting van risico's met zich meebrengen.
Te veel zelfvertrouwen kan ook leiden tot overmatig handelen. Beleggers die succes hebben, raken in een winnaarsroes en denken dat alles wat ze doen ook goed blijft gaan. Dat zorgt voor hoge transactiekosten en zoals Morningstar keer op keer benadrukt, zulke kosten zijn het eerste dat je rendement aantast.
Om een goed beeld te krijgen van je eigen situatie is het verstandig om je handelsgeschiedenis na te lopen. Daaruit kunnen patronen van overmoed naar voren komen. Als duidelijk wordt welke keuzes slim leken, maar verkeerd uitpakten, kan je daarvan leren en het een volgende keer voorkomen.
Regret-Aversion Bias
Het vermijden van de situatie dat je ergens spijt van zou kunnen krijgen heet de regret aversion bias. Dat betekent dat beleggers geen keuze maken om zo te voorkomen dat een keuze verkeerd kan uitpakken. Geen keuze maken betekent dus ook kansen missen, zowel omhoog als omlaag, en dat kan leiden tot ofwel potentieel rendement mislopen, ofwel te laat zijn met verlies beperken.
Vermijders kiezen er vaak voor om de massa te volgen. Ze volgen de wet van het grote getal en lopen achter het gemiddelde aan. Maar dat leidt niet noodzakelijk tot de beste uitkomst of het hoogste rendement.
De sleutel hier is om wel keuzes te maken, en wel goed gefundeerd en geïnformeerd op basus van argumenten. Als je keuze goed gemotiveerd is, dan hoef je geen spijt te hebben als het alsnog verkeerd uitpakt. Want je hebt er immers moeite voor gedaan om zover als mogelijk de juiste keuze te maken.
Self-Control Bias
Hou jezelf in de hand als het gaat om je verwachtingen. Beleggen is een zaak van de lange adem, dus verwacht niet onmiddellijk resultaat en wees niet verrast als de markt anders loopt dan je hoopte. Niet alleen kinderen, maar ook veel volwassen hebben moeite om te wachten op hun beloning. Ze willen het liefst instant gratification, maar dat is bij beleggen zeldzaam.
Dit sentiment heeft te maken met het idee dat zaken die dichtbij zijn belangrijker aanvoelen dan zaken die pas op de lange termijn spelen, stelt Sarah Newcomb, de behavioral expert ofwel gedragseconoom van Morningstar: “Daarom is het moeilijker om motivatie op te brengen voor de lange termijn en verwachten mensen te veel van dingen op de korte termijn die veel tastbaarder zijn. Zaken die dichtbij zijn geven het gevoel dat je het ergens voor doet, en bij de lange termijn is dat veel minder tastbaar."
Vertaald naar beleggen betekent dat veel risico nemen op de korte termijn om zo hoog mogelijk rendement te scoren, maar tegelijk de lange termijn veronachtzamen waardoor je financiële doelen voor de toekomst in de knel komen.
Om meer zelfcontrole te bereiken is een financieel plan een goed idee. Dat biedt houvast en een pad voor de lange termijn. Eventuele bevliegingen kunnen getoetst worden aan het plan en indien nodig op die manier de kop ingedrukt worden als ze onverstandig zijn. Want soms is het beter om een idee voor de korte termijn op te geven ten gunste van de doelen op de lange termijn.
Houd koers
Emotional biases zijn vaak lastig te bestrijden omdat ze worden gevoed door impulsen en sentimenten die van binnenuit komen zonder dat we ons daar voldoende van bewust zijn. Zorg daarom dat je er inzicht in krijgt, zodat je verkeerde keuzes en financiële missers kunt voorkomen. Heldere doelen en een goed gefundeerd plan kunnen beleggers op het juiste pad houden en weerstand bieden tegen allerlei afleidingen.
