De Europese exchange traded fund (ETF) industrie heeft in het eerste kwartaal van dit jaar 9,94 miljard euro aan nieuw geld aangetrokken. De verwachtingen waren hoog gespannen voor dit deel van het passieve beleggingslandschap na de recordinstroom van 2015 toen beleggers 71,9 miljard euro in deze beleggingsproducten staken. In dat licht lijkt het eerste kwartaal van 2016 teleurstellend, maar dat zou te snel geoordeeld zijn, gezien de volatiele marktomstandigheden.
Want het eerste kwartaal was voor beleggers een ware achtbaanrit. Veel van de aannames die we aan het begin van het jaar nog deden, verdwenen al snel van tafel. Dat maakte het lastig om doelgericht te beleggen. De maandelijkse flowdata laten zien dat de markt in januari reageerde als een konijn in lamplicht: hij bleef stokstijf op zijn plaats. Dat werd in februari gevolgd door een beweging weg van dalende assets en in de richting van veilige havens, met name goud.
In maart voerde een voorkeur voor vastrentende waarden de boventoon, getuige bijna 5,7 miljard euro aan inflow in obligatie-ETF’s in die maand, hoewel aandelen toen al aan het herstellen waren vanaf hun dieptepunten.
Ondanks deze toestroom zakte het totale beheerd vermogen in Europese ETF’s licht. Ultimo eerste kwartaal was het 462,8 miljard euro, en dat is 1,4% minder dan het kwartaal ervoor. Deze lichte daling is grotendeels toe te schrijven aan verliezen op de aandelenmarkten.
Flows per assetklasse
Beleggers hebben in het eerste kwartaal 3,7 miljard euro uit aandelen-ETF’s onttrokken. Europese en Japanse aandelen en de sector financials waren uit de gratie; beleggers vermoedden dat deze het meest te lijden zouden krijgen onder de neerwaartse risico’s als gevolg van de sombere economische verwachtingen. In tegenstelling daarmee vormde de sterk toegenomen volatiliteit een gezonde voedingsbodem voor strategic beta ETF’s die inspelen op volatiliteit.
Obligatie-ETF’s hebben in het eerste kwartaal bijna 8 miljard euro aan nieuw geld aangetrokken. Dat was de op een na sterkste instroom in een kwartaal. Alleen het eerste kwartaal van 2015 deed het beter, toen 11,8 miljard euro aan nieuw geld zijn weg vond naar deze categorie. De reden voor de toestroom in beide periodes zijn de maatregelen van de Europese Centrale Bank (ECB). Begin 2015 was het startpunt van de kwantitatieve verruiming door de ECB. En een jaar later kondigde de centrale bank uitbreiding van het programma aan, zowel in kwantitatieve als kwalitatieve zin.
De opname van niet-bancaire investment grade bedrijfsobligaties uit de eurozone in het opkoopprogramma van de ECB jaagt de zoektocht naar rendement onder beleggers verder aan. De substantiële sprong in de toestroom van geld naar obligatie-ETF’s in maart heeft zich vooral voorgedaan bij bedrijfsobligaties, zowel investment grade als high yield, uitgaande van de verwachting dat de steun van de ECB uiteindelijk naar de hele markt doorsijpelt.
ETF’s in grondstoffen wisten per saldo 4,72 miljard euro aan te trekken in het kwartaal. Voor een vorige instroom van die omvang moeten we terug naar het derde kwartaal van 2012. Het meeste nieuwe geld ging naar goud, waarbij twee producten in fysiek goud, namelijk Source Physical Gold ETC en ETF Securities Gold Bullion ETC, in de top-drie van snelste groeiers te vinden zijn.
Analyse per ETF-aanbieder
iShares nestelde zich in het eerste kwartaal aan de top van de lijst met ETF-aanbieders die het meeste geld wisten binnen te halen, met iets meer dan 5 miljard euro aan nieuwe instroom. Tweede werd ETF Securities, de marktleider in grondstofproducten, die profiteerde van de vlucht naar goud in februari. Het leverde deze aanbieder netto 2 miljard euro aan instroom op.
Sommige strategic beta producten van iShares, zoals iShares S&P 500 Minimum Volatility, deden het goed in het licht van de volatiele markt. Maar nadere analyse van de flowdata leert dat met name het aanbod aan vastrentende waarden in maart heeft geholpen om de eerste plaats in de rangschikking te bemachtigen. Bij obligaties is de positie van iShares inderdaad bijzonder sterk, met ruim 60% van het beheerd vermogen in obligatie-ETF’s onder zijn hoede.
Maar ook de andere aanbieders zijn erop gebrand om een stuk van de immer uitdijende obligatiemarkt te pakken. De meerderheid van de nieuwe ETF’s die in het eerste kwartaal op de markt kwamen, zijn obligatieproducten. Bijvoorbeeld State Street breidde zijn aanbod flink uit, en dat heeft geholpen, gezien de stevige groei in het kwartaal. Ook Vanguard mengde zich eindelijk in obligatie-ETF’s met een pakket nieuwe producten om zijn bestaande aanbod aandelen-ETF’s mee aan te vullen, nadat de markt hier al jaren op had gewacht.
Kijkend naar de stromen was het eerste kwartaal voor db x-trackers bijzonder teleurstellend en slechts neutraal voor Lyxor, hoewel beide in de ranglijst hun tweede respectievelijk derde plaats behouden.
Strategic beta
Strategic beta – in de volksmond vaak smart beta genoemd – ETF’s wisten in het eerste kwartaal per saldo 2,7 miljard euro aan nieuwe geld aan te trekken. Dat was goed voor 27% van de totale instroom op de Europese ETF-markt. Het beheerd vermogen van deze producten is gestegen tot 33,6 miljard euro en daarmee is deze categorie nu goed voor 7,3% van de markt.