- Om het Amerikaanse en wereldwijde economische herstel te verklaren, moeten we veel verder kijken dan het soepele Fed-beleid.
- De Amerikaanse economie wordt gedragen door de olie, de huizenmarkt, geavanceerde productiemiddelen, verbeterde balansen en een flexibele arbeidsmarkt.
- Een zwakker China, een strengere Fed en een almaar stringenter Amerikaans fiscaal beleid op federaal niveau drukken de economische activiteit op korte termijn, maar laat u niet misleiden: op lange termijn staan de fundamentals stevig in hun schoenen.
Het bekende boek De tovenaar van Oz vertoont veel overeenkomsten met de relatie tussen de Amerikaanse economie en de Federal Reserve (Fed). In het verhaal verschuilt de Tovenaar zich achter een gordijn en bedient hij zich van een aantal hefbomen om tal van afschrikwekkende beelden en geluiden voort te brengen die de inwoners van Oz danig doen huiveren. Iedereen is overtuigd van de goede en kwade krachten van de Wizard, die hun wereld kan veranderen.
Hoewel de Fed absoluut geprobeerd heeft om transparant te zijn bij zijn ingrepen, verschuilt ze zich nog altijd achter een gordijn en wordt de instelling als almachtig beschouwd. De ingrepen van de Fed achter de schermen worden nog altijd niet goed begrepen door het volk. De mensen huiveren telkens als de Fed-topman een hendel beroert.
Zelf vind ik het einde van het verhaal het boeiendst, wanneer de grote Tovenaar een gewone sterveling blijkt te zijn. Wanneer Dorothy en haar reizende bende er sterker op aansturen dat hun wensen zouden vervuld worden, gaat de Tovenaar over tot een doorslaggevende en opzienbarende onthulling. De Laffe Leeuw had intussen al de moed bij elkaar geraapt waar hij tijdens de tocht naar Oz naar op zoek was. De Tinnen Man had zich een oprecht hart en medeleven aangemeten, zodat hij niet langer op het hart van een buitenstaander hoefde te rekenen. En ten slotte had de Vogelverschrikker van zoveel listigheid en spitsvondigheid blijk gegeven tijdens het avontuur dat hij geen nieuw stel hersenen nodig had. Dat brein had hij namelijk zelf ontwikkeld zonder enige tussenkomst van een griezelige, onvoorspelbare buitenstaander.
Op dezelfde manier heeft de Amerikaanse economie zich verbeterd en vooruitgang geboekt tijdens het huidige herstel. Er is geen nood aan de voortdurende tussenkomst van buitenaf van een hedendaagse tovenaar die in de vorm van Ben Bernanke redding brengt. De kracht en kernwaarden zijn altijd aanwezig geweest en hadden alleen een duwtje nodig.
De kracht van de Amerikaanse economie is overduidelijk aanwezig
De sectorvooruitzichten van Morningstar schilderen een beeld van een reële economische en structurele vooruitgang. De vooruitzichten voor de energiesector krijgen het onderschrift "Het adembenemende landschap van de productie van ruwe olie in Amerika". De achteruitgang die al 30 jaar aanhoudt in de olieproductie kwam vijf jaar geleden ten einde en volgens ons energieteam zet de huidige vooruitgang zich door.
Niet dat we de verrassing willen verknallen, maar de olieproductie steeg al van 6,2 miljard vaten per dag voor 2012 naar een niveau van 7,3 miljard vaten per dag medio 2013. Tegen 2016 zou de productie wel eens 8,9 miljard vaten per dag kunnen bedragen. De import van petroleum valt volledig weg. Voor het eerst sinds decennia overtreft de Amerikaanse productie nu de import. En dat is nog maar de oliesituatie.
We moeten het nóg betere nieuws uit de aardgassector nog bespreken, waar de productie in de voorbije vijf jaar sterk is gestegen, ook al is de kans op stagnatie in de sector reëel?
Onze vooruitzichten voor de industrie zijn ook een goednieuws-show. De autoverkoop zit opnieuw boven de 15 miljoen exemplaren per jaar, tegenover een magere 9 miljoen verkocht (en nog veel minder gebouwd) in de duistere dagen van 2009. De VS exporteert momenteel voertuigen naar markten die tot voor een aantal jaren nog als onbetreedbaar werden beschouwd. Op korte termijn lijkt het autonieuws er zelfs beter op te worden, met een verkoop die sterk op weg is naar een nieuw herstelrecord van 15,7 miljoen eenheden in juni, aldus de ramingen van LMC.
Huizenmarkt dankt groei aan veel meer dan de Fed alleen
Ook het nieuws over de woningmarkt blijft positief. Hoewel de lage rentetarieven de huizenmarkt ongetwijfeld hebben geholpen, is dat niet de enige reden tot juichen. De bevolkingsgroei, de piekende vraag en de betaalbaarheid die zich nog altijd bijna op recordniveau bevindt, wijzen erop dat het beste hoofdstuk van dit verhaal nog niet is afgesloten. De binnenlandse productie loopt nog altijd op de helft van het piekniveau, en bedraagt amper twee derde van het niveau dat met de bevolkingsgroei overeen zou stemmen.
Schuif alle kommer en kwel even aan de kant en bedenk dat onze meest recentst boom op de woningmarkt plaatsvond toen de hypotheekrente zich binnen een bandbreedte van 6 tot 8 procent bevond. De hypotheekrente over 30 jaar verschoof van om en bij 3,5 procent naar meer dan 4 procent en zou de kaap van 5 procent wel eens eerder dan verwacht kunnen overschrijden. Anderzijds, in vergelijking met de tarieven van 16 procent toen ik meer dan 30 jaar geleden afstudeerde, lijkt een stap terug naar 5 procent al veel minder angstaanjagend.
Boeing, symbool van vindingrijkheid in de Amerikaanse verwerkende industrie
En dan is er Boeing. De vooruitzichten van het industrieteam maken gewag van een versnelde groei, betere verkoopvooruitzichten en redelijke waarderingen voor de luchtvaartreus. De sector is groot en complex en Boeing is één van de twee belangrijkste fabrikanten van verkeersvliegtuigen. Het Boeing-verhaal vertelt gedeeltelijk wat er zo goed is aan de economie. Boeing nam bij de ontwikkeling van de modernste vliegtuigen enkele aanzienlijke risico's. Dat was eigenlijk niet nodig, en er is op korte termijn ook een prijs betaald via een productievertraging van drie jaar als gevolg van accuproblemen die de 787 voor een paar maanden aan de grond hielden.
Op langere termijn zullen de nieuwe composietmaterialen en accutechnologieën echter belangrijke nieuwe sectoren creëren en in vele andere sectoren voor innovatie zorgen. Tot zover het verloren sex appeal van de Amerikaanse verwerkende industrie. Ik lees nu dat andere sectoren, waaronder motorenbouwers, de ontwikkeling van lichtere composietmaterialen in overweging nemen bij productontwikkeling en er ook reëel in investeren.
De kromming in de kostencurve voor de gezondheidszorg
Hoewel er enige verdeeldheid heerst onder onze analisten die de sector gezondheidszorg volgen, merken ze wel op dat de prijzencurve van de gezondheidszorg kromt, minstens een beetje en minstens tijdelijk. Grotendeels wegens een groot aantal vervallen patenten en de toestroom van concurrerende generieke medicijnen, bleven de kosten binnen de categorie van algemene medische producten en geneesmiddelen van de consumentenprijsindex (CPI) ongewijzigd, niet voor amper een maand, maar gedurende een volledig jaar. Nieuwe hogere aftrekposten en tussenkomsten in betalingen maken de consument overigens ook tot een te duchten koper voor tal van andere medische producten en diensten.
Hoewel sommige van deze positieve punten in de komende jaren enigszins kunnen eroderen, is zelfs het goede nieuws op korte termijn voor iedereen toch eerder onverwacht. Het effect van vertragende inflatieniveaus voor medische zorg is groot genoeg om door te gaan als één van de sturende factoren voor de enorm verbeterde vooruitzichten voor het Amerikaanse federale begrotingstekort, die in april werden gepubliceerd.
Consumentenkredieten duiken omlaag
Naast deze sectorfundamentals wil ik ook verwijzen naar een sterk verbeterde en minder met schulden beladen consumentenbalans, de aanzienlijk verbeterde industriële productiviteit, een gezondere bankensector en het uitstekende aanpassingsvermogen van de arbeidsmarkt als reële tekenen van economische vooruitgang.
De al niet geringe consumentenschuld, uitgedrukt als percentage van het inkomen, viel tussen 2008 en 2013 terug van 140 naar 112 procent, na jaren van stijging. Deze verbetering is reëel, niet ingebeeld. De totale consumentenschuld is met bijna een biljoen dollar gedaald op een schuldenbasis van USD 14 biljoen.
Nu we het toch over schulden hebben, zelfs het jaarlijks tekort van de federale overheid werd al meer dan gehalveerd, en binnen een jaar kan het zich misschien op het niveau van voor de recessie plaatsen. Het tekort, berekend als een percentage van het bbp, moet volgens de huidige ramingen terugvallen tot 2 procent tegen het boekjaar 2015 - tijdens de recessie was dat 10 procent op het hoogste punt, en vergeleken met een geraamd niveau voor boekjaar 2013 van ongeveer 4 procent.
Merkbare verbetering van de productiviteit
De in de VS vaak verguisde verwerkende industrie blijft reële vooruitgang boeken. De automobielindustrie haal ik graag aan als voorbeeld van de indrukwekkende vooruitgang die in de verwerkende sector wordt geboekt. De productie en de verkoop van auto’s lopen momenteel op meer dan 90 procent van de pre-recessiepiek die in 2005 werd vastgesteld. Toch bevindt het aantal direct door de autosector tewerkgestelde arbeiders zich momenteel op net iets meer dan 70 procent van de piek, die eveneens in 2005 werd geboekt.
En dit gaat niet alleen over de automobielindustrie. Sinds het begin van het herstel van de verwerkende industrie (ruwweg drie jaar geleden) is de productie in derze sector met ongeveer 20 procent gestegen terwijl de tewerkstelling met amper 5 procent toenam. Deze enorme toename in de productiviteit betekent dat meer verwerkende banen gehandhaafd kunnen worden. In tegenstelling tot de vorige drie recessies neemt de tewerkstelling in de verwerkende sector toe in plaats van de aanhoudende daling voort te zetten.
De verborgen kracht van de flexibele arbeidsmarkt
Ook het aanpassingsvermogen van de arbeidsmarkt blijft een reële economische troef. Eén sector die als voorbeeld dient is de zorg. Statistische gegevens over 2011 tonen aan dat het aandeel van mannen in de zorg verschoof van 2,7 procent in 1970 naar 9,6 procent in 2011. Vele van deze nieuwe verpleegkundigen waren vroeger arbeiders in fabrieken of in de bouwsector. Bovendien wijzen inschrijvingsgegevens van onderwijsinstellingen in de verpleegkunde erop, dat studenten verpleegkunde nu 13 procent van alle studenten vertegenwoordigen. In vele andere economieën is een dergelijke flexibiliteit nooit gezien. Ook al wordt er minder in verdiend dan in de bouwsector, toch zijn deze banen goede jobs met reële voordelen die redelijk beter verdienen dan het minimumloon.
Amerikaans bankensysteem pijler van minstens relatieve kracht
Ten slotte is het Amerikaanse bankensysteem er veel beter aan toe dan in 2008. De Fed en het Treasury Department (ministerie van financiën) zorgden er met hun herkapitalisatiemaatregelen en stresstests in 2009 voor dat het Amerikaanse bankensysteem er nu beter voorstaat dan banken in zowel het Oosten als het Westen. Europa moet nog met een echte aanpak komen van de bankenkwesties, die teruggaan tot voor de recessie. Cross-ownership en overheidsinterventies hebben de Europese herstructureringsinspanningen voor banken sterk bemoeilijkt. Nog dieper gewortelde bankenkwesties in de zuidelijke delen van de Europese Unie maakten het alleen maar erger.
Het bankensysteem van China is al evenmin een toonbeeld van deugdelijkheid nu de problemen zich blijven opstapelen. Daartegenover staat Fed-voorzitter Bernanke, die in een recent persbericht stelde dat de meeste grote Amerikaanse banken nu al aan de strikte Bazel III-kapitaalnormen kunnen voldoen, een statement dat maar weinig van zijn wereldwijde bankencollega's hem kunnen nadoen.
Lariekoek, zeg ik tegen iedereen die beweert dat de VS op kunstmatige steroïden of minstens een sugar high zit, en dat de stijgende markten en verbeterde economie alleen maar daaraan te danken zijn. De vooruitgang is reëel en zuurverdiend. Voor arbeiders zijn dit geen al te beste tijden geweest. Voor managers evenmin. Maar hard werk, vernieuwing, opoffering en zuinigheid met een drugsprobleem vergelijken, doet de volledige Amerikaanse en bij uitbreiding de wereldeconomie allerminst eer aan.
Ondanks een aantal reële onderliggende troeven zijn er op korte termijn nog hordes te nemen
Dat wil niet zeggen dat op korte termijn alles perfect is. Het groeitempo van zowel de economie als de consumptie en de tewerkstelling blijft weliswaar solide, maar vertraagt toch tot ongeveer 2 procent, wat de tewerkstelling nog voor minstens een bijkomend jaar onder de piekniveaus zal houden. Daarnaast geeft het Congressional Budget Office aan dat de globale economie nog steeds meer dan 5 procent onder haar potentieel zit, met een resterende onderuitputting bijna op -recordhoogte.
Daarnaast houden sommige groeimotoren van de economie een pauze en hoewel nieuwe sectoren langzaam het verschil goed beginnen te maken, zou die compensatie alsnog te laat kunnen komen. Eén van die vertragende sectoren is de export, die nu vol wordt getroffen door de vertragende wereldeconomie. Vele kwartaalvooruitzichten hebben het over reële zwaktes in zowel Europa als China (de segmenten papier en chemicaliën worden als bijzonder zwak omschreven). De exportvertraging zal het herstel niet de kop indrukken, maar wel het groeitempo naar beneden halen.
Zelf had ik nooit gedacht deze woorden in de mond te nemen, maar het buitensporige strikte fiscale overheidsbeleid vertraagt de economische groei zelf ook. We kunnen alleen maar hopen dat een deel van deze druk zal wegebben tegen het einde van het jaar, zodra het ergste van de federale besparingen achter de rug is en nationale en regionale overheden de draad weer oppakken.
De Grote Slechte Fed is niet de enige stakeholder
Dat de Fed de wereld even laat weten dat gratis geld niet eeuwig duurt, helpt de zaak niet vooruit, en de timing was duidelijk niet ideaal. De rentetarieven zullen waarschijnlijk blijven klimmen. Bij potentiële leningnemers komt dat hard aan, voor de spaarders is dit een gunstige ontwikkeling en voor anderen vormt het een motivatie om woning- en zakelijke aankopen en investeringen te doen, voordat het te laat is. De impact op langere termijn van de hogere tarieven is niet zo duidelijk als vele nee-knikkers geloven.
Hoewel niemand de Fed wil onderschatten, is het wel belangrijk om op te merken dat de omvang van de Fed-balans in vergelijking met de wereldwijde obligatiemarkt niet zo enorm is als velen ons zouden doen geloven. De Fed is dan wel een grote en invloedrijke speler, zijn totaalbalans bedraagt maar om en bij USD 3,4 biljoen, terwijl de wereldwijde obligatiemarkt USD 80 biljoen bedraagt. Zelfs in de hypotheekmarkt, waar zijn invloed het verst reikt, vertegenwoordigt de Fed maar ongeveer USD 2 biljoen van de USD 10 biljoen aan uitstaande woonhypotheken in de Verenigde Staten. Dat is enorm, maar niet op het niveau van een bedrijvendorp met één enkele bank. In vergelijking met een consumentenvermogen van USD 70 biljoen is de Fed er maar een kleine speler.
Het pad naar de toekomst is bezaaid met rotsen maar loopt wel in de juiste richting
Alles wel beschouwd staan de markten voor enkele woelige maanden aangezien de wereld zich aan het nieuwe beleid van de Fed aanpast en de groei in China vertraagt. Dit is echter geen tweede 2008. De economische kernwaarden zijn veel sterker dan vijf jaar geleden en er zijn minder voor de hand liggende zeepbellen. Ik ga ervan uit dat de onderliggende economische krachten zullen oplichten in de mist. Misschien al vanaf komende herfst.
Lees ook Morningstar's verwachting voor de aandelenmarkt.
