De Morningstar Rating komt voort uit een kwantitatieve methode waarbij vergelijkbare beleggingsfondsen in hun specifieke Morningstar-categorie worden gerangschikt op hun rendement (gecorrigeerd voor risico en kosten). Voor het toekennen van het aantal sterren wordt gekeken naar de prestaties van een beleggingsfonds over drie, vijf en tien jaar. De uiteindelijke sterrenwaardering is een gewogen gemiddelde van het rendement in deze perioden. Bij een fonds met een rendementshistorie van tien jaar weegt het resultaat in de periode van tien jaar voor 50 procent mee, in de periode van vijf jaar voor 30 procent en in de periode van drie jaar voor 20 procent. Voor beleggingsfondsen met vijf jaar historie weegt het vijfjarige track record voor 60 procent mee en de driejarige rendementsgeschiedenis voor 40 procent. Voor fondsen met een driejarig track record is de sterren rating volledig op deze periode gebaseerd. Beleggingsfondsen die korter dan drie jaar bestaan komen niet in aanmerking voor een Morningstar Rating.
De beleggingsfondsen worden vervolgens binnen hun Morningstar-categorie gerangschikt naar risico-rendementsverhouding. De beste 10 procent worden beloond met 5 sterren, de slechtste 10 procent krijgt 1 ster. De daaropvolgende 22,5 procent aan iedere zijde van de verdeling krijgt respectievelijk 4 sterren en 2 sterren. De resterende bulk beleggingsfondsen van 35 procent krijgt 3 sterren (zie afbeelding met verdeling van de sterren).
Prestaties uit het verleden…
Een beleggingsfonds kan in het verleden goed gepresteerd hebben, maar de vraag is in hoeverre de condities waarmee dit resultaat is behaald ook op het moment van beoordelen nog actueel zijn. Zo kan bijvoorbeeld de fondsbeheerder recent zijn opgestapt, kan het beleggingsproces zijn aangepast of zijn de kosten wellicht verhoogd. Allemaal zaken die beleggers niet uit de sterren rating kunnen aflezen. Het is daarom onverstandig om enkel op basis van historische rendementen een beleggingsbeslissing te nemen. Rendementen uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst, de Morningstar Rating evenmin.
Ethna-AKTIV: fondsomvang, mogelijke belangenconflicten en kosten
Het mixfonds Ethna-AKTIV is lange tijd een populair fonds onder Nederlandse beleggers geweest. Het wereldwijd in aandelen en obligaties beleggende fonds was regelmatig te vinden in de top-15 meest opgezochte beleggingsfondsen op de website van Morningstar. Ethna-AKTIV wordt geleid door twee ervaren beheerders (Luca Pesarini en Arnoldo Valsangiacomo), die worden ondersteund door een team van acht medebeheerders. Hoewel het team heeft laten zien dat ze met hun top-down gefocuste beleggingsproces goede rendementen kunnen behalen, heeft Morningtstar een aantal kritische kanttekeningen bij dit succesvolle 5 sterrenfonds. Daarom komt het fonds vooralsnog niet verder dan een Neutral rating.
De goede prestaties hebben geleid tot een grote toestroom van beleggers. Het fondsvermogen is in de afgelopen 5 jaar mt 778 procent gestegen van 1,4 miljard euro naar 12,3 miljard euro. Een grote fondsomvang is bij een top-down benadering doorgaans beter beheersbaar dan bij een pure bottom-up benadering. Maar beperkingen ten aanzien van het beleggingsuniversum en de flexibiliteit kunnen bij toenemende volumes niet worden uitgesloten. Tot begin 2012 speelden bijvoorbeeld small- en mid-caps een grotere rol in het aandelencompartiment van het fonds. Het aandeel small-caps is nu vrij klein omwille van liquiditeitsredenen en zal waarschijnlijk een kleine impact hebben op het rendement. Resterende small-cap beleggingen beschouwen de beheerders als strategische posities. Hier is echter soms sprake van forse belangen wanneer gekeken wordt naar de positie van het fonds ten opzichte van het gemiddelde dagelijkse handelsvolume.
Een voorbeeld is Swissquote Group, waar het fonds slechts 0,04 procent van het vermogen in belegt. De 196.000 aandelen die het fonds per eind juli heeft kunnen echter niet zomaar op de beurs verkocht worden, aangezien het dagelijkse handelsvolume rond de 21.000 stukken ligt. Dit is een liquiditeitsprobleem, dat het fonds overigens wel in de afgelopen maanden heeft gereduceerd door de positie deels af te bouwen.
Ook aan de obligatiekant van het fonds beperken de beheerders zich steeds meer tot namen met een hoog emissievolume. Liquiditeitsrisico's worden ook verminderd door een brede spreiding en een strategische allocatie van 10 procent naar liquide middelen en beleggingen in zeer liquide aandelen en obligaties.
Een ander punt van kritiek is dat Ethna-AKTIV aandelen van Deutsche Familienversicherungs-Ag in de portefeuille heeft. Fondsbeheerder Luca Pesarini maakt echter deel uit van de Raad van Commissarissen van deze onderneming. Hierdoor kunnen potentiële belangenconflicten ontstaan. Morningstar zou de beëindiging van het mandaat of de verkoop van de aandelen verwelkomen.
Een laatste punt van kritiek van onze kant zijn de hoge kosten. De lopende kosten van Ethna-AKTIV zijn ruim hoger (1,26 procent) dan die van vergelijkbare fondsen (mediaan van 0,83 procent). Daarnaast is er een relatief hoge prestatievergoeding van toepassing van 20% per jaar op alle rendementen hoger dan 5% per jaar, dit kan de kosten verder opdrijven. Aan de positieve kant wordt er echter een high water mark toegepast. De tariefstructuur is ongewijzigd gebleven, ondanks de enorme toename van het vermogen onder beheer. Beleggers profiteren zodoende niet van de schaalvoordelen.
Meer 5 sterrenfondsen met kritiekpunten
Er zijn meerdere fondsen met een sterk track record die niet verder komen dan een Neutral rating. Voor Fidelity America bijvoorbeeld, is Morningstars conservatieve beoordeling gebaseerd op het feit dat beheerder Angel Agudo pas sinds juni 2014 de scepter zwaait bij dit fonds. Agudo heeft daarnaast een beperkt track record als portefeuillebeheerder. Hoewel hij een veelbelovende start heeft gemaakt, willen we meer bewijs zien dat zijn aanpak op de langere termijn werkt.
Ook JP Morgan ASEAN Equity komt nog niet in aanmerking voor een positieve waardering vanwege de historische omloop in het team en het niet hanteren van capaciteitslimieten terwijl er tekenen zijn dat de grote fondsomvang een uitdaging is voor het team.
In de onderstaande tabel staan de 5-sterrenfondsen met een Neutral rating en de onderliggende scores op de vijf Morningstar pijlers voor kwalitatieve fondsanalyse (team, proces, fondshuis, prestaties en kosten).
(klik op de afbeelding voor een grotere weergave)
